Kalite yönetim programı, doğru karar verebilmek için, maliyet bilgilerinin zamanında ve doğru olarak elde edilebilmesinden etkilenir.
Bu bilgilerin zamanında ve doğru olarak elde edilebilmesi için kalite programının başarısına ya da başarısızlığına neden olacak gelişmeler yaratılabilmektedir. Kalite konusunda karar verme mekanizmaları, bu konudaki projelerin fizibilitelerine dayandırıldığı için projelerde harcamalar, maliyetler ve beklenen faydaların parasal değerlerle ifade edilmesi istenmektedir.
Bu nedenle, kalite maliyetlerinin ölçülmesi, raporlanması ve muhasebeleştirilmesi kalite sisteminin etkinliği için gereklidir.
Şimdi kalite maliyetlerini sınıflandırarak ele alalım:
1. Uygunluk Maliyeti (Cost of Conformance)
1.1. Önleme Maliyeti (Preventive Cost)
1.2. Değerlendirme Maliyeti (Appraisal Cost)
2. Uygunsuzluk Maliyeti (Cost of Non-conformance)
2.1. İç başarısızlık maliyeti (Internal Failure Cost)
2.2. Dış başarısızlık maliyeti (External Failure Cost)
UYGUNLUK MALİYETİ
ÖNLEME MALİYETİ
Kalitede bir uygunsuzluğu önlemeye yönelik olarak, kalite sisteminin tasarımı, kurulması ve düzenlenmesi ile ilgili maliyetler, önleme maliyetlerini oluşturmaktadır.
Başarısızlık nedeniyle ortaya çıkan kalite maliyetlerinin tekrarlanmasını önlemek amacıyla, teknik bilgi ve tecrübeye dayanan önleyici faaliyetlerin maliyetleri de, önleme maliyetleri kapsamındadır. Önleyici faaliyetlerin temel amacı, kalite sisteminde ortaya çıkan uygunsuzluk maliyetlerini ortadan kaldırmaktır. Bu nedenle kalite sisteminde önleyici faaliyetler, spesifik uygunsuzlukların sistem içinde tekrarlanmasını tamamen yok etmek ya da oluşumunu çok zor bir hale için getirmek amacını taşır. Önleyici faaliyetlerın önemli bir kısmı kalite sisteminin tasarlanması ve kurulması aşamasında oluşturulmuş ve uygulamaya alınmıştır. Yukarıda sözü edilen bütün bu faaliyetlerın maliyetleri, önleme maliyetleri içindedir.
Önleme maliyetleri, kalite maliyetleri içinde belki de en önemli maliyet kalemidir. Çünkü önlemeye yönelik maliyetlerin artışı, değerlendirme maliyetleri ve başarısızlık maliyetlerinin seviyesini de tespit eden bir yapıdadır.
Önleme maliyetleri aşağıdaki gibi tanımlanabilir (Juran) :
* kusurlu üretimi önlemek için uygulanan faaliyetler,
* başarısızlıkları ve değerlendirmeleri sınırlandıran faaliyetler,
Maliyetlere esas olan faaliyetler aşağıdaki gibi tanımlanabilir:
* Kalite planlaması
* Yeni ürün gözden geçirme
* Eğitim
* Proses kontrol planlaması
* Kalite verilerinin elde edilmesi ve analizi
* Kalite raporlama sistemi
Önleme maliyetlerine esas olan faaliyetler aşağıdaki gibi tanımlanabilir:
* Kalite planlaması
* Kalite ölçüm, test ve kontrol ekipmanlarının tasarımı ve geliştirilmesi
* Kalitenin gözden geçirılmesi ve tasarımın doğrulanması
* Kalite ölçüm, test ve kontrol ekipmanlarının bakımı ve kalibrasyonu
* Kaliteyi değerlendirmede kullanılan üretim ekipmanlarının bakımı ve kalibrasyonları
* Tedarikçi değerlendirme
* Kalite eğitimleri
* Kalite tetkikleri
* Kalite verilerinin elde edilmesi ve analizi
* Kalite geliştirme programları
Kalite Planlaması
Kalite planlaması temelde müşteriye tatminkar ürünleri minimum kalite maliyeti ile temin etmek için hangi faaliyetlerin, hangi sıralama içinde yapılacağını tespit etmektir. Bu nedenle kalite planlaması faaliyetlerinin en önemli çıktısı kalite planlarıdır. Feigenbaum, etkin bir kalite planı oluşturabilmek için aşağıdaki sorulara cevap aranmasını tavsiye etmektedir:
a. Yapılması gereken spesifik kalite işlemleri nelerdir?
b. Kalite faaliyetlerinin ne zaman yapılması uygun ve etkindir?
c. Bu işlemler nasıl yapılmalıdır?
d. Bu işlemleri kimler uygulayacaktır? Uygulayacak olan personelin nitelikleri neler olmalıdır?
e. Bu faaliyetler ya da işlemler nerede ve nasıl bir ortamda yapılmalıdır?
f. Kullanılacak araçlar ve ekipmanlar nelerdir?
g. İşlemin girdileri nelerdir? Bu girdiler hangi nitelikte olmalıdır?
h. İşlemin çıktıları nelerdir? Çıktıların nitelikleri neler olmalıdır?
i. Yapılan işlemlerle ilgili tutulacak bir kayıt var mıdır? Varsa hangi formun üzerinde tutulacaktır? Kime teslim edilecektir?
j. İşin yapılması ile ilgili bir zaman sınırlaması var mıdır? Varsa nedir?
Kalite planlaması maliyeti, yukarıdaki soruların oluşturulması, cevaplarının bulunup kalite planlarının oluşturulması ve gerekli dökümantasyonun (prosedür, form, talimat vb.) oluşturulmasının maliyetidir.
Bu maliyet, el kitaplarının hazırlanması, dağıtımı, kontrolu için harcanan zaman ve ek maliyetleri de içerır.
Kalite Ölçüm, Test ve Kontrol Ekipmanları Tasarımı, Geliştirilmesi, Bakımı ve Kalibrasyonları
Bu maliyet kaleminde, kalite planında yer alan kalite kontrol, muayene ve deneylerinde kullanılacak olan ekipmanların (ölçüm cihazlarının) tespit edilmesi için harcanan zaman ve ek maliyetler ilk sırada yer alır. Tespit edilen ölçüm cihazının, mevcut bilinenlerin niteliklerinden farklı özelliklere sahip olması gerektiğinde, bu ölçüm cihazlarının tasarımı ve geliştirilmesi (dökümantasyonu) maliyetleri, önleme maliyetlerinin içinde ayrı bir kalem olarak yer alır. Tasarımı gerçekleştirilen bir ölçüm cihazının üretilmesi veya sipariş ile satın alınması, sermaye maliyeti bu kaleme dahil edilmemelidir.
Aynca ölçüm cihazlarının doğruluk ve hassasiyetinin tespiti ve sağlanması ile ilgili yapılan tüm harcamalar, önleme maliyetleri içinde yer alır.
Örneğin;
* Doğruluk ve hassasiyetin anlaşılması için yapılan deneyler ve dokümantasyonu,
* Doğruluk ayarlama maliyetleri,
* Kalibrasyon maliyetleri,
bu kalemler içindedir. Ancak firma, kalibrasyonlarını kendi bünyesinde kısmen yapıyorsa da, kalibrasyon faaliyetindeki maliyetlerini buraya dahil etmeli, kalibrasyon ortamını oluşturmak için yaptığı sabit yatırımları (kalibre eden cihazların maliyeti, air condition sistemi vb.) bu kaleme dahil etmemelidir.
Kalitenin Gözden Geçirilmesi ve Tasarımın Doğrulanması
Üretimin çeşitli aşamalarında üretilen ürünlerin kalitesinin, tasarım kalitesine uygunluğu bakımından
değerlendirilmesi gereklidir. Bunun için kalite planı dışında yeterlilik deneyleri, güvenilirlilik testlerini gerekli durumlarda planlamak ve test/deney sonuçlarını değerlendirmek gereklidir. Bu faaliyetler kalitenin gözden geçirilmesi maliyetlerine baz teşkil ederler. Yapılan test veya deneylerin maliyetleri dahil edilmemelidir.
Tasarım faaliyeti sonucu oluşturulan prototiplerin doğrulanması gereklidir. Ancak doğrulanmış prototipler tasarım olabilirler. Tasarımın doğrulanması aşağıdaki faaliyetler veya benzeri yaklaşımlarla gerçekleştirilir:
* Gözden geçirme.
* Alternatif hesaplamalar.
* Benzer tasarımlarla karşılaştırmak.
Doğrulanmış prototiplerin tasarım olabilmesi için aşağıda belirtilen maddelerden birinde, bilinenden veya başarılandan daha iyi olunması gereklidir:
* Kullanımda ve/veya bakımda kolaylık.
* Kullanımda ve/veya bakımda ekonomiklik.
* Kullanımda ve/veya bakımda güvenlik.
* Güvenilirlik.
Kaliteyi Değerlendirmede Kullanılan Üretim Ekipmanlarının Bakımı ve Kalibrasyonu
* Üretim makinaları,
* Kalıplar,
* Aparatlar,
* Mastarların
bakım ve gerekli olan yerlerdeki kalibrasyon maliyetleri, bu kalem içinde ve önleme maliyetleri arasında yer alır. Üretimde kullanılıp, kalite değerlendirmede kullanılmayan üretim ekipmanlannın bakım ve kalibrasyon maliyetleri bu kalemin içinde yer almamalıdır.
Tedarikçi Değerlendirme
Kalite sisteminin önemli bileşenlerinden biri de tedarikçi değerlendirmedir. Tedarikçi değerlendirme alt sistemi;
a.Satın alınacak ürüne ilişkin satın alma veri ve şartnamelerinin hazırlanmasını,
b.Tedarikçilerin firma ile olan ilişkilerinde
* miktar
* zamanında teslim
* kalite
* performans yeterliliklerinin,
nasıl ölçüleceğinin belirlenmesi ve dokümantasyonunu,
c.Tedarikçilerin yukarıdaki “b” şıkkında tespit edilen kriterlerce değerlendirilmesini (veri toplama hariç) ve tedarikçilerle ilişkileri geliştirmek için yapılan yazışmaları ve gerekli iletişim ve uyum yapısının kurulması çalışmalarını kapsar.
Kalite Eğitimleri
Kalite sistemi içinde;
* Eğitimlerin planlanması, organize edilmesi
* Eğitimler için ayrılan zamanlar ve kırtasiye
* Eğitimler için yapılan harcamalar
ayrı bir maliyet kalemi olarak önleme maliyetleri içinde yer alırlar.
Kalite Verilerinin Elde Edilmesi ve Analizi
Kalite planları gereğince kontrol, muayene ve test noktalarında yapılan kontrol, muayene, test ve deneylerin sonuçlarının formlar üzerinde kayıt olarak tutulması, bu verilerden hareket edilerek yapılan analizler önleme maliyetleri içinde yer alırlar. Bu kalem içinde aynca kalite kayıtları olarak ta adlandırılan bu tür kayıtların dosyalanması, ulaşım için harcanan zamanlar ile bu kayıtların kanun, tüzük yönetmelik gereğince gerekli olan süreler boyunca muhafaza edilmesi için yapılan harcamalar da yer alır.
Kalite Geliştirme Programları
Özellikle hedeflere göre yönetim tarzını benimsemiş olan firmalarda ağırlığı olan olan bir maliyet kalemidir.
* Kalite kontrol çemberleri
* Hurda azaltma programı
* Verimlilik geliştirme programları
* Müşteri şikayetlerine konu olan kalite spesifikasyonlarındaki sapmaları ve değişkenleri azaltarak kontrol altında tutma programları gibi programlar,
kalite sisteminin etkinliğini arttırıcı programlardır. Genellikle bu programlar, firmalarda bir proje sorumlusu ile bu programı yürütecek ekibin seçilmesi, programın tespit edilerek, değerlendirilip onaylanması ve yürütülmesini kapsar. Bu nedenle, proje sonucunda projenin maliyetini gösteren bir rapor hazırlar. Bu raporda projenin maliyeti gösterilir. Bu raporda projenin maliyetlerinin yanında, beklenen kazançlar da yer alır. Sözkonusu bilanço projenin başarısını değerlendirmede bir kriter olarak ta kullanılabilir.
Giriş Kalite Tetkikleri
Kalite sisteminin işlerliğinin ve etkinliğinin kontrolu için üst yönetim tarafından düzenlenen kalite tetkiklerinin ortaya çıkardığı maliyetler de önleme maliyetleri arasındadır.
Değerlendirme Maliyetleri
Değerlendirme maliyetleri firmada ürünü istenilen spesifikasyonlarda ve toleranslarda tutmak için katılan tüm muayene ölçme ve değerlendirme maliyetleridir. JURAN bu maliyetleri aşağıdaki faliyetlere göre sınıflandırmıştır:
* Giren malzeme, materyal ve hammaddelerin muayeneleri
* Muayene, test ve deneyler
* Ölçüm ve test ekipmanlarının doğruluklarının sağlanması
* Muayene ve testlerde kullanılan ve tüketilen malzeme, tahrip olan mamul ve malzemeler ile elektrik tüketimi vb.
* Stoklardaki malları değerlendirmek için yapılan testler vb.
Değerlendirme maliyetlerinin kategorileri aşağıdaki gibi belirtilmiştir:
* Üretim Öncesi Doğrulamalar
* Kabul Muayenesi
* Laboratuar Kabul Testleri
* Muayene ve Testler
* Muayene ve Test Ekipmanları
* Muayene ve Testler Sırasında Tüketilen Malzeme, Güç, Ekipman vb.
* Muayene ve Test Sonuçlarının Analizi ve Raporlanması
* Alan Performans Testleri
* Onaylar ve Faaliyet İzinleri
* Stoklardaki Malları Değerlendirmek İçin Yapılan Muayene ve Testler
* Kayıt Tutma ve Saklama
Üretim Öncesi Doğrulamalar
Kalite sistemi içinde satın alınan
* hammadde
* materyal, malzeme
* sarf malzemeleri vb.
ürün kalitesi ile ilgili olan malların sahip olması gereken niteliklerinin belirlenmesi gereklidir. Buna bağlı olarak bu malların temin edildiği tedarikçi ve taşeronlara, sözkonusu malların kalite spesifikasyonları ve toleranslarının tasarım kalitesi ile uygunluğunun kontrolu da, üretim öncesi doğrulamalar kapsamındadır.Bu maliyet kalemine, girdi muayene ve testlerinin maliyetleri dahil değildir. Taşıma, koruma, ambalajlama vb. özel şartları sağlama maliyeti de bu kalem içerisinde yer alır.
Kabul Muayeneleri
Firma, tedarikçi ve taşeronlarına satın alacağı malzemelerin kalite şartlarını içeren şartname ve sözleşmelerini hazırlar. Ayrıca, tedarikçi ve taşeronları kendi kalite sistemi içinde değerlendirir. Bütün bunlara rağmen her satın alınan ürünün doğrulanması için girdi muayene ve deneyleri uygular. Bu muayene ve deneylere firmanın tedarikçi ve taşeronlarında yaptığı muayene, deney ve testler de dahildir.
Sözkonusu muayenelerde
* % 100 kontrol
* Örnekleme ile kontrol
seçeneklerinden biri uygulanır. Özellikle, örnekleme ile yapılan kontrollerde gelen partilerin
* kabul edilmesi
* şartlı kabul
* reddedilmesi
kararları verilebilmektedir. Bu nedenle girdi muayene ve deneylerine Kabul Muayeneleri adı da verilmektedir.
Kabul muayeneleri %100 kontrol prensibine göre uygulandığında aşağıdaki maliyet kalemlerini içermektedir:
* Bir muayene için ayrılan zaman,
Bu kalem ürünün sağlam/kusurlu seçeneklerinden birine dahil olduğunun garanti edilmesine kadar yapılan çeşitli muayene ve testlerin sürelerini içerir.
* Muayene, deney ve testler sırasında sarf edilen malzeme, enerji vb kaynak fiyatlarını içerir.
* Sağlamların ve bozukların ayıklanarak tanımlanması maliyetlerini de içerir
* Tedarikçi veya taşeronun yerinde firma elemanları tarafından yapılan muayene ve test maliyetleridir.
Kabul muayenesi örnekleme prensibine göre yapıldığında, örnek seçimi için harcanan süreler yukarıdaki maliyetlere eklenir. Ancak örnekleme sonucu yanlış karar verme maliyetleri bu kategori içinde yer almaz. Tahribatlı muayenelerde kullanılmaz duruma gelen malzemelerin maliyetleri sözleşme şartlarına göre ayrıca değerlendirilmelidir.
Laboratuvar Kabul Testleri
Bazı ürünlerin kabul muayaneleri laboratuvar ortamında bazı testlerin yapılmasını gerektirebilir. Firmanın kendi laboratuvarında bu tür testlerin maliyetleri ile dışarıdaki bir laboratuvar testinde ödenen parasal değerler Laboratuvar Kabul Testleri maliyeti olarak Değerlendirme Maliyetleri içinde yer alır.
Muayene ve Testler
Üretim süreci boyunca ve üretim tamamlandıktan sonra yapılan muayene ve testlerin oluşturduğu maliyet kalemidir.Bu kalemdeki alt ayrıntıların bazıları aşağıda belirtilmiştir:
* Muayene ve testler için harcanan zaman
* Muayene ve testlerde kullanılan sarf malzemeleri, enerji ve tahrip olan ürünlerin maliyeti
* Uzmanlık gerektiren konularda alınan danışmanlık hizmetlerinin bedelleri
* Ürünün kalite tetkiki maliyetleri
* Ürünün tanımlanması ve izlenebilirliğini sağlamak amacıyla yürütülen faaliyetlerin maliyetleri.
Ayrıca bu maddelere ek olarak, uygun olmayan ürünün tanımlanması, ayıklanması maliyetleri de dahildir. Şüpheli durumlarda yapılan doğrulama muayene, deney ve testlerin maliyetleri de değerlendirme maliyetlerinin bu kaleminde yer alır.
Muayene ve Test Ekipmanları
Muayene, test ve deneylerde kullanılan ekipmanların amortisman giderleri, bu ekipmanların çalıştırılması ile ilgili çevre şartlarını sağlanması vb. maliyetlerdir. Ayar ve kalibrasyon maliyetleri bu kaleme dahil edilmemelidir.
Muayene ve Testlerde Tüketilen Malzemeler
Bu maliyetler ilgili bölümlere dağıtılmıştır.
Muayene ve Test Sonuçlarının Analizi ve Raporlanması
Üretilen malların istenilen kalite seviyesine ulaşıp ulaşmadığını gerçekleştirmek için yapılan anlizlerin ve hazırlanan raporların maliyetlerini içerir.
Alan Performans Testleri
Üretilen ürünlerin, kullanıcıların kullanım ortamında gösterdikleri performansı ölçmek amacı ile yapılan testlerin maliyetleridir. Bu maliyetlere sözkonusu işlem sırasındaki ulaşım maliyetleri de dahil edilmelidir.
Örneğin sanayi boyaları üreten bir firmanın ürettiği boyaların değişik malzemelerdeki sonuçlarını görmek için yaptığı sipariş üretimleri de buna dahil edilir. (Deneme üretimleri firma da ya da diğer bir firmaya sipariş karşılığı olarak yaptırılanlar bu kaleme dahil edilmemelidir).
Onaylar ve Faaliyet İzinleri
Yeni malzeme, üretim yönetimi, ürün tipi üretimleri ve satışı için sağlanan izinlerin maliyetleridir. Deneme üretimi maliyetleri de bu kategori içinde yer alır.
Stok Değerlendirme
Stoklarda bulunan
* hammadde
* yardımcı malzeme
* ürünlerin
stoklama süresi boyunca başlangıçtaki koşullarını koruyup korumadıklarını anlamak için yapılan muayene ve testlerin maliyetleridir.
Kayıt Tutma va Saklama
Muayene sonuçlarının kayıt edilmesi , dosyalanması ve muhafazası ile ilgili maliyetlerdir.
UYGUNSUZLUK MALİYETLERİ
Kalite sisteminde kalite planları çerçevesinde alınan her türlü önleme ve değerlendirme faaliyetlerine rağmen ortaya çıkan başarısızlıkların toplam maliyetidir.
Bu maliyet ana kalemi iki kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar:
* iç başarısızlık
* dış başarısızlık
kategorileridir. Uygunsuzluk maliyetleri doğrudan kontrol edilebilir ve seviyeleri tespit edilen maliyet kalemleri değildir. Uygunsuzluk maliyetleri daha çok kontrol edilebilen ve seviyeleri tespit edilebilen, UYGUNLUK MALİYETLERİ aracılığıyla indirekt olarak kontrol edilebilen maliyetlerdir. Kendi doğal varyasyonu nedeni ile istatistiksel araştırmalara daha çok konu olmuş maliyet alt kalemlerini içermektedir.
İÇ BAŞARISIZLIK MALİYETLERİ
İç başarısızlık maliyetleri, ürünler müşteriye gönderilmeden önce tespit edilen tüm kusurların ve kusurluların maliyetini içerir. JURAN’a göre aşağıdaki kalemleri içerir.
* Hurda
* Yeniden İşleme
* Yeniden Test
* Duruş Süreleri
* Kazanç Kayıpları
* Elden Çıkarma
İç başarısızlık maliyetleri standartlara göre aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
* Hurda
* Yerine koyma, yeniden işleme ve tamir
* Problemlerin giderilmesi veya kusur/başarısızlık analizi
* Yeniden muayene ve yeniden test etme
* Taşeron hataları
* Düzeltme izinleri ve imtiyazlar
* Kazanç kayıpları
* Duruş süreleri
Hurda Maliyetleri
Hurda planı çerçevesinde yapılan muayene, deney ve testlerde herhangi bir şekilde kullanılması sakıncalı olan mallar ile ilgili olan maliyetlerdir. Bu maliyet kalemine genel imalat giderleri ile direkt işçilik maliyetleri de dahil edilmelidir. Hurda malzeme maliyetlerinin hassas hesaplanmasının zor olduğu durumlarda birçok firma bu maliyet kalemini kazanç kayıpları ile birleştirerek tek bir maliyet kalemi olarak ele alabilmektedir. Böylece, hurdaya ayrılmış mamul veya yarımamulün Satış Bedeli bu iki kalemin toplam maliyetini ifade edebilmektedir.
Bu maliyet kalemine, kalite spesifikasyonlarına uygunluk sağlamaması nedeniyle başka siparişlerde veya yerlerde kullanılmak üzere ayrılan metaryal ve malzemelerin fiyatları dahil edilmelidir.
Yerine Koyma, Yeniden İşleme ve Tamir
Kalite planı çerçevesinde yapılan muayene, test ve deneylerde bazı ürünlerin tamir veya yeniden işleme ile istenilen kalite spesifikasyonlarını sağlayabileceğine karar verilebilir. Bu durumda uygunsuzluğun görüldüğü mallar diğer sağlam olanlardan ayrılarak hangi işlemlerle tekrar kazandırılabileceğine karar verilir. Gerekli planlar hazırlandıktan sonra gerekli tamir ve/veya yeniden işleme faaliyetleri uygulanarak kazanılmaya çalışılır. Tüm bu işlemler sırasında gerek ürün parçalarında, gerekse sarf malzemelerinde yerine konulması gereken ek bir maliyet te oluşabilir. Bu kapsamda yürütülen faaliyetlerde
* Personel
* Malzeme
* Planlama ve
* Stoklama
maliyetleri dikkate alınarak toplam maliyet elde edilir. Bu maliyet, iç başarısızlık maliyetleri içinde bir kalem olarak ele alınır.
Problemlerin Giderilmesi veya Kusur/Başarısızlık Analizi
Üründe ya da kalite sisteminde ortaya çıkan uygunsuzlukların sebeplerinin tespit edilmesi ve bu sebeplerin ortadan kaldırılmasına yönelik tüm analiz ve düzeltici faaliyetlerin yarattığı maliyetlerdir.
Uygunsuzluğun sebeplerini ortaya çıkarmada kullanılan analizlerin yaygın olarak kullanılanları aşağıda belirtilmiştir.
1. Pareto Analizi: Hangi faktörlerin daha önemli olduğunun araştırılması için kullanılır.
2. Sebep-Sonuç Analizi: Bir uygunsuzluğun mümkün olan tüm sebeplerinin farklı kategoriler içerisinde gruplandırılarak tespit edilmesini sağlayan grafiksel bir analizdir. Veri toplama ve beyin fırtınası tekniği ile desteklenmelidir.
3. Kusur/Başarısızlık Analizi: Kusurların başarısızlık modlarına göre dağıtımlarının tespit edildiği ve aynı zamanda sistem elemanlarının başarısızlıklarının etkilerinin dağılımlarının tespit edildiği istatistiksel bir analiz türüdür. Tecrübeden yararlandığı ölçüde, tecrübe sağlayan bir analiz türüdür.
Yeniden Muayene ve Yeniden Test
Yeniden işleme ve tamir edilmek aracılığı ile kazanılmaya çalışılan ürünler üzerinde yapılan muayene ve testlerin maliyetleridir. Tüm muayene ve test maliyetlerinde olduğu gibi,
* Muayene, test ve deneyler için personel
* Sarf malzemesi, elektrik vb.
ek maliyetleri de içermektedir.Bu tür malların yeniden muayene ve testlerinde daha sıkı bir kontrol olduğundan standart muayene ve test maliyetlerine bakılarak maliyetlendirilmemesi gerekir.
Taşeron Hataları
Tedarikçi ve taşeronlardan temin edilen mallar, malzemeler, montaj parçaları ve hammaddelerin, spesifikasyonlara uygunsuzlukları nedeni ile üretim sırasında ortaya çıkardıkları,
* Kusurlar
* Performans ve verimlilik azalmaları
* İşçilik vb.
maliyetlerdir. Girdi kabul muayenesinin örnekleme ile yapılması KABUL EDİLEMEZ durumundaki hammadde ve malzemelerin kabul muayenesi sonucu KABUL edilmesi riskini doğurur. Bu risk olasılık olarak küçük olmakla birlikte mevcuttur. Ayrıca, taşeron ve tedarikçilerle yapılan sözleşme yanlışlıkları da mevcut olabilir. Bu kategoride ortaya çıkan kalite maliyetleri, kalite sisteminin tedarikçi ve taşeron değerlendirmesinde kullanılmak üzere kayıt edilmelidir. Genellikle, tedarikçi ve taşeron kaynaklı maliyetler aşağıdaki kalemlerle ayrıntı kazanmaktadır:
1. Temin: Tedarikçi veya taşeronların sipariş terminlerindeki gecikmeleri nedeni ile ortaya çıkan kayıplar.
2. Miktar: Tedarikçi veya taşeronların sipariş miktarını tam olarak sağlayamamalarının oluşturduğu kayıplar
3. Kalite: Tedarikçi veya taşeronlardan temin edilen malzemelerin kalite şartlarını sağlayamamasının yarattığı kayıplar.
4. Performans: Tedarikçi veya taşeronlardan temin edilen malzemelerin performans düşüklüklerinin yarattığı kayıplar.
5. Sözleşme Hataları: Taşeron veya tedarikçilerle yapılan sözleşme hatalarının neden olduğu kayıplardır (Örneğin, paketleme ve taşıma standartlarının sözleşmede yer almayışı vb.).
Düzeltme İzinleri ve İmtiyazlar
Bu kategoride daha önce ortaya çıkan uygunsuzluklara bağlı olarak;
* Makina ve Proses yeterlilik analizlerinin yenilenmesi,
* Tasarım paremetre ve spesifikasyonlarının gözden geçirilmesi
için harcanan zaman ve materyal masrafları yer alır. Ayrıca hurda ürünün elden çıkarılması maliyeti de burada yer almaktadır.
Kazanç Kayıpları
Bu kategoride aşağıda belirtilen kalemler yer almaktadır:
* Kalite uygunsuzluğu nedeni ile malları düşük fiyatlarda satmanın maliyeti
* Yavaş hareket eden mal stoklarında benzer olarak satışı hareketlendirmek için düşük fiyat uygulama maliyeti
* Hurda, yeniden işleme, performans düşüklüklerinin satış fiyatı ve kazancından çaldığı kayıplar
Duruş Süreleri
Herhangi bir sebepten dolayı makinaların ve işgücünün boş kalmasından doğan kayıplardır.
DIŞ BAŞARISIZLIK MALİYETLERİ
JURAN dış başarısızlık maliyetlerini aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır:
* Şikayet düzeltme
* Geri dönen materyaller
* Garanti ödemeleri
* Gelir kayıpları
Bu kategorideki maliyetler standarda göre aşağıdaki gibidir:
* Şikayetler
* Garanti istekleri
* Reddedilerek geri dönen ürünler
* Uzlaşmalar
* Satış kaybı
* Müşteri ile bağlantılar
* Ürün sorumluluğu
Şikayetler
Yazılı müşteri şikayetlerini araştırmak, veri toplama va analiz etme maliyetidir. Müşteri şikayetlerinin kaynakları araştırılır. Bu araştırmada hata kaynakları firmaya ait sorumlulukları içeriyorsa gerekli diğer işlemler başlar. Ancak iade edilen mallar ve diğer indirim yapma vb. maliyetleri bu kaleme dahil etmemek gereklidir. Ayrıca, hatanın kaynağı ister müşteri, isterse firma olsun, hataları ortadan kaldırmak için yapılan diğer incelemeler ve deneme üretimlerinin maliyeti bu kategoriye dahil edilmemelidir.
Garanti İstekleri
Müşteri ile yapılan sözleşmelerde bazı garanti şartları yer alabilir. Sözleşmelerde bu garanti şartlarının hangi durumlarda geçerli olacağı net olarak tanımlanmış olmalıdır. Bu şartların kapsamı, müşterinin firmadan tedarik ettiği malları kullanırken firmanın hatasından kaynaklanan zararlarla karşı karşıya kalmasıdır. Bu kapsamda yapılan araştırma ve garanti ödemeleri–maliyetleri, dış başarısızlıklar maliyetleri kalemlerinden birisi olur.
Red Edilerek Geri Dönen Ürünler
Müşteri Giriş Kalite Kontrol tarafından kabul edilmeyerek iade edilen ürünlerin maliyetleridir. Aşağıdaki maddeleri içerir:
* Taşıma masrafları
* Ayıklama maliyetleri
* Ayıklanan bozuk ürün maliyetleri
* Satış iptali ile ilgili tüm idari işlemlerin maliyeti
Uzlaşmalar
Bazı durumlarda ürünlerin üzerinde yapılan üretim hataları, ürünlerin fonksiyonel özellikleri üzerinde etkili olmaz. Ancak bu hatalar, estetik, imaj gibi bazı kavramları zedeleyebilecek olması nedeniyle kabul edilmek istenmeyebilir. Bu durumda ürünün satış fiyatı üzerinden yapılan indirimler vb. kayıpların maliyetleridir.
Satış Kayıpları
Ürünlerin kalitesinde karşılaşılan problemler nedeniyle müşteri ve satış kayıplarının oluşturduğu maliyet kalemidir.
Müşteri İle Bağlantılar
Satış sonrası, müşteriye hatalı bir mal gönderimi yapıldığının anlaşılması ya da şüphelenilmesi durumunda, müşteri ile yapılan bağlantıların ve işlemlerin maliyetidir. Bu kaleme iade alınacak malların maliyeti dahil edilmemelidir.
Ürün Sorumluluğu
Tedarikçi firmanın ürettiği ürünlerin müşteri kullanımı sırasında yarattığı zararların davalar sonucu tazmin edilmesi ve bu tazminatlar için ödenen sigorta prim bedelleridir.
