Çevre risk ve fırsatlarının daha sistematik ve verimli biçimde yönetilmesi, Çevre Yönetim Sistemi aracılığıyla olur.
Çevre Riski
Kirletici özelliği bulunan ürün, halkın ve çalışanların hastalanması veya yaralanmasına veya bir kirlilik yaratmasından dolayı, dış pazarlarda kabul görmemesine ve kuruluşun ulusal ve uluslararası pazarlarda saygınlık kaybetmesine neden olmasıdır.
Çevre Fırsatları
Kirliliği azaltarak veya atıkları geri çevirerek enerji ve kaynak tüketiminin azaltılması ve böylelikle üretim maliyetlerinin düşürülmesi ya da ürünün çevreye duyarlı şartları öne süren pazarlara satışı çevresel bir fırsat olabilir.
Çevre Yönetim Sisteminin Yararları
· Organizasyon ile ilgili çevre yön, etki ve risklerinin belirlenmesi ve kontrolü,
· Çevre politika, amaç ve hedeflerinin başarılması, çevre yasalarına uyum,
· Kuruluşun gelecekteki çevre sorumluluklarına yaklaşımına rehber olacak temel prensiplerin tanımlanması,
· Fayda ve maliyetin dengelenmesi gözönünde bulundurularak kısa, orta ve uzun vadeli çevre başarı hedeflerinin belirlenmesi,
· Hedeflerin başarısı için kaynakların ve kullanım sorumluluklarının belirlenmesi,
· Tüm çalışanların kuruluşun çevre üzerindeki olumsuz etkisini azaltıcı ya da ortadan kaldırıcı yönde davranmasını güvence altına almak için görev, yetki ve sorumlulukların belirlenmesi ve dökünmante edilmesi,
· Organizasyonda tüm bunların bildirilmesi ve çalışanların sorumluluklarını etkin olarak yerine getirmesi için eğitimi,
· Başarı derecesinin daha önceden belirlenmiş standart ve hedeflere göre ölçümü, gerekliyse geliştirilmesi.
Çevre Yönetim Sistemi
Çevre Yönetim Sistemi, çevre yönetimine sistemli bir yaklaşımı gerektirir. Kuruluşlar, belirlenen çevre yönlerinin kaynak teşkil ettiği hedef ve amaçları başarmak ve iyileştirmelerde bulunabilmek amacıyla çevre risk ve fırsatlarına sistematik yaklaşımlarda bulunurlar.
ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİNİN YAPISI
Çevre Yönetim Sistemi, ISO 9000 Kalite Güvence Sistemi’nin Deming modeli ile paralellik gösterir. Bu model kuruluşların faaliyetlerini 4 evreye ayırır:
1. Planlama Evresi: Kuruluşun bütün amaç ve hedefleri belirlenir, uygulama yöntemleri geliştirilir.
2. Yap (faaliyet evresi) : Plan uygulanır ve üzerinde anlaşılan önlemler kuruluşun hedefleri doğrultusunda alınır.
3. Kontrol Et (değerlendirme evresi) : Plan dahilindeki faaliyetler etkinlik ve yeterlilik açısından kontrol edilip, sonuçlar planla karşılaştırılır.
4. İyileştirme (düzeltici faaliyet evresi) : Belirlenen eksiklikler giderilir, değişen koşullara göre plan revize edilebilir, prosedürler gerekli olduğu şekilde yapılandırılır.
ÖN GÖZDEN GEÇİRME
Kuruluşun mevcut durumunun ortaya konulmasıdır.
Ön gözden geçirme aşağıdaki aşamalardan oluşur:
1.Çevre boyutlarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi
2.Mevcut yönetim uygulamaları ve prosedürlerin belirlenmesi
3.Daha önceki çevresel kazalar, olaylar, cezalar
4.Yasal ve düzenleyici şartlar
Ön Gözden Geçirmenin Avantajları:
•Çevre Yönetim Sistemi için temel oluşturur.
•Önemli risk alanlarının ve önceliklerinin belirlenmesine olanak sağlar.
•Potansiyel problemleri daha net gösterir ve bu problemlerin önlenmesine yardımcı olacak bilgiyi sağlar.
•Mevcut ve gelecekte olabilecek yasal şartları belirler.
ÇEVRE POLİTİKASI
Çevre politikası,
•Taahhütlerin kamuoyuna beyanı
•Üst yönetim desteğinin açık delili
•Geniş kapsamlı çalışmaları içermesi
•Genellikle uzun süreli döküman
olmasından dolayı önemlidir.
Çevre Politikası kuruluşun toplam iş stratejisinin içine entegre edilmeli, diğer politikalarla uyumlu olmalıdır (kalite, sağlık ve güvenlik gibi.) Bu yüzden en üst düzeylerde başlatılmalı, geliştirilmeli ve desteklenmelidir.
ÇEVRE YÖNETİM PROGRAMI
Çevre yönetim programının gelişim aşamaları
1. Önceliklerin Belirlenmesi ve Analizi
Yüksek dereceli öncelik:
· Mevzuat gereksinimlerine uygunsuzluğa sebep olan zayıf noktalar
· Çevre kirliliği için yüksek riske sebep olan zayıf noktalar.
Orta dereceli öncelik:
•Politikaya majör uygunsuzluk
•Önemli bir iş fırsatına uygunsuzluk
•Çevre Yönetim Sistemine majör uygunsuzluk
Düşük dereceli öncelik:
•Çevre Yönetim Sistemine minör uygunsuzluk
2. Amaç ve Hedeflerin Belirlenmesi
Amaçlar ve Hedefler:
•Özellikle öncelikli alanlarda risk ve riayetsizliğin azaltılması üzerine yoğunlaştırılmalıdır.
•Talep edici olmalıdır.
•Sürekli iyileştirme için taahhüt gösterilmelidir.
•Uygulanabildiği durumlarda sayısal olmalıdır.
•Kesin sınır değerleri belirlemelidir.
3. Çevre Yönetim Programı
Çevre Yönetim Programı, kuruluşun önceliklerini belirleyen dinamik bir plandır.
· Faaliyet basamaklarını belirler.
· Programları oluşturur.
· İnsan ve finans kaynağı sağlar.
· Bireysel ve grup sorumluluklarını belirler.
· Termin belirler.
4. Fayda Maliyet Analizi:
Aşağıdaki hususlar dikkate alınarak, seçenekler arasından bir ya da birden fazla seçim yapılabilir.
•Kuruluşun özel çözümler için çaba sarfedip sarfetmediği
•Kısa/uzun vadeli iyileştirmelerin başarıyla sonuçlanıp sonuçlanmayacağı ve tasarlanan öncelikle, nasıl bir ilişkide olacağı
•İnsan kaynakları ve yetenekleri açısından seçeneğin pratik ve uygulanabilir olup olmadığı
•Seçeneğin kuruluşun genel iş stratejisi ile uyumlu olup olmadığı
SORUMLULUKLAR
Organizasyon Şeması
Organizasyon şeması yapının tanımlanması için gereklidir. Amaç, yeni düzenlemeler ya da haberleşme kanalları yaratmak değil, mevcut yapıyı yansıtmaktır. Bu yolla çevresel faaliyetler ekstra olarak görülmekten çok, işin bir parçası olur.
Sorumluluklarda Temel Yaklaşımlar
· Uygun nitelikte ve deneyimli personelin yetkilendirilmesi
· Her birey için sorumluluk ve yetki sınırlarının belirtilmesi
· Bireyler ve birimler için, çevre fonksiyonlarının rol ve pozisyonlarının belirlenmesi
· İlgili personele bu gereklerin iletilmesi
Bunların dışında ayrıca aşağıdaki başlıklar altında da sorumluluklar mevcuttur:
•Üst Yönetimin Sorumlulukları
•Çevre Yönetim Temsilcisinin Sorumlulukları
•Müdürler
•Tüm Çalışanlar
ÇEVRE PROSEDÜRLERİ
Kuruluş, kaynakların seçiminden, çalışma sistemlerinin tasarımından ve uygulanmasından, ürünlerin ve servislerin tasarımına ve dağıtımına, atıkların kontrol ve bertaraf edilmesine kadar olan çevrimdeki faaliyetleri kontrol edecek uygun prosedürleri oluşturmalıdır.
Prosedürler, kuruluşun faaliyetleri ile ilgili olarak, çevre üzerinde etkisi olan veya olabilecek tüm faaliyetleri kapsamalıdır.
ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİNİN TETKİKİ
Bir kuruluşun çevre yönetim sisteminin, çevre yönetim sistemi denetim kriterlerine uyup uymadığını tesbit etmek için gerekli bilgilerin tarafsız bir şekilde toplanması, değerlendirilmesi ile bu işlemin sonuçlarının müşteriye sunulmasını içeren sistematik ve belge haline getirilmiş bir doğrulama işlemidir.
EĞİTİM
Eğitimler
· Küresel ve kuruluşun operasyonları ile ilgili çevre konuları hakkında temel bilgi sağlamalı,
· Faaliyetlerinin, kuruluşun tüm çevre performansını nasıl etkileyebileceğinin iyi anlaşılmış olmasını sağlamalı,
· Kuruluşun Çevre Politikası ve programı hakkında olmalıdır. Geçici, kalıcı, yeni personel ve sahada çalışan taşeronlar da dahil olmak üzere tüm çalışanlar yararlanır. Her bireyin bu girişimi anlaması, onlar için ne ifade ettiğini fark etmesi ve politika ile programın kuruluş için önemini kavraması önemlidir.
YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ
Kuruluş yönetimi, çevre yönetim sisteminin uygunluk ve etkinliğini sürdürebilmesi için sistemi belirlenmiş aralıklarla gözden geçirmelidir.
Gözden geçirmenin sonuçları, amaç ve hedeflerin veya politikanın revizyonu için öneriler içerebilir. Bu sürekli gelişim için önemli bir fırsattır.
